মফিজুদ্দিন আহমদ হাজৰিকা ৷৷ ১৮৭০-১৯৫৮
দিনকণা
হেৰা,হেৰা হাটৰুৱা,
মৰমৰ ভাইহঁত;
নেৰিবাঁ নেৰিবা মোক
এই মায়া-বজাৰত ৷
দুহাত যুৰিছো মই
কাবউ-কাকূতি কৰি ;
অকলে নেৰিবাঁ মোক
আলাই-আথানি কৰি ৷
তোমালোকো যোৱাঁগই
মোকো হেৰা লই যোৱাঁ;
দুখীয়া নিচলা বুলি
এফেৰি উভতি চোৱাঁ ৷
হাতৰ লাখুটি ইযে
মেলি দিছে হেৰা ভাই,
ধৰাঁ, ধৰি কোনোমতে
নিয়াঁ মোকো আগুৱাই ;
কেনিবা যাবগৈ লাগে
চকুৰে নমনো মই,
খুন্দা ও খুন্দলি খাই
যেনি তেনি পৰোঁ গই ৷
আমাৰ নিচিনা এনে
দুখীয়া লেহেৰা দেও,
এই বিশ্ব-বজাৰত
নাই আৰু ক’তো কেও ৷
সি দেখি মাতিছো মই
অতযে মিনতি কৰি,
আহাঁ, আহাঁ, ভাইহঁত,
নিয়া মোকো বাহু ধৰি ৷
বেছিতো নালাগে মোক,
এফেৰি পোহৰ মুঠে,
তাকে পালে উলাহতে
হিয়া মোৰ নাচি উঠে ৷
এটুপি চকুৰ লো,
এখনি কোমল হিয়া,
এষাৰি ‘আয়ৈ দেহি’,
আৰু এটি হুমুনিয়া ;
ইয়াৰ উপৰি আৰু
একোকে নেলাগে মোক,
ইয়াকে পালেই মোৰ
গুচি যাব যত শোক ৷
আমনি নকৰোঁ আৰু
কাকো ক’তো,হেৰা ভাই,
আহাঁ, আহাঁ, ঘুৰি আহি
নিয়াঁ মোকো আগুৱাই ৷
আগে আগে তোমালোক,
পিছে পিছে ময়ো যাওঁ,
তযু পোহৰৰে যেন
এচেৰেঙা ময়ো পাওঁ ৷
নহ’লে মৰিম মই
আলাই-আথানি হই,
কেনিবাদি এন্ধাৰত
খালে বামে পৰি অই ৷
ওখোৰা-মোখোৰা বাট,
তাতে ই এন্ধাৰ ঘোৰ,
তদুপৰি দুই কান্ধে
মেটমৰা ভাৰ মোৰ ৷
খোজে পতি উজুটিত
চুলি-আগে গৈছে জীৱ,
হায়,আগে জনা হ’লে
আজি এনে দশা কিয়?
বজাৰত ভোল গ’লো
লীলা-মলা চাই চাই,
চাকি তেল শলিতাযে
নেবেহালো, হায় হায়!
এতিয় বুৰিল বেলি,
হ’লহি এন্ধাৰ ঘোপ,
লাহে লাহে ভাগিলেহি
গৰাকীৰো দলদোপ!
অকলে কেনেকৈ যাওঁ,
কি হ’ব উপায় মোৰ;
সাৰথিও নাই,নাই
কিম্বা চাকি বন্তি জোৰ ৷
নিগমে মৰিলো মই,
কোন কেনি আছহক,
উধাৰাঁহি আজি এই
দিনকণা অধমক ৷
এনেনো ধেন্দেলা মোক
কৰিলে বিধিয়ে হায়,
উহু, কি কপাল পোৰা !
ভৰিও পিছলি যায় ৷
খোজে পতি ঘৰামুটি
ঘনে টেলঙনি খাওঁ ;
‘সহায় সহায়’ কৰি
ইপিনে-সিপিনে চাওঁ ৷
নেপাওঁ কেনিও হায়,
এখনি সহায়-হাত,
নুশুনো কেনিও হায়,
এষাৰি সুৱলা মাত ৷
যাৰেই গুৰিলৈ যাওঁ,
সেয়ে মুখ ওফোন্দায়,
চকুহে টেলেকা কৰি
গোৰোঙাকৈ ঘূৰি চায় ৷
যেয়ে সেয়ে চেই চেই
য’তে ত’তে দূৰ দূৰ,
যাকে মাতোঁ, সেয়ে মাৰে
কিল, ভুকু, লাঠি, গোৰ ৷
হায়, কি কপাল মোৰ
এয়েনে আছিল লেখা ?
উহু, কি এন্ধাৰ বাট,
নেপাওঁ অকণো দেখা ৷
সাৰথি মাথোন এই
কণাৰ লাখুটিডালি,
তাৰেহে খোপনি পুতি,
কোনোমতে হালি-জালি,
এখুজি দুখুজি কৰি
আহিছো হে ভাইহঁত,
নেঠেলিবাঁ নেঠেলিবাঁ,
লোৱাঁ মোকো কাষৰত ৷
কাবউ কৰিছো মই,
দুখনি ভৰিত পৰি;
নিচলা আতুৰ বুলি
নিয়াঁ মোকো ধৰি ধৰি ;
খন্তেকলৈ খেনি কৰি
খন্তেকলৈ অপমান,
কিয় ভাই,নাহকতে
বিনাশিবা এটি প্ৰাণ ?
এতেকেহে লগে-ভাগে
নিয়াঁ নিয়াঁ বাহু ধৰি,
কোনোমতে ময়ো যাতে
যাব পাৰোঁ মৰি পৰি ৷
দেখোঁ অত কাকূতিতো
নাহিলেযে কেও হায়,
মানুহৰপৰা তেন্তে
আশা আৰু নাই নাই ৷
এবে তোমাকেহে খাটোঁ
হে প্ৰভু, দয়াময়,-
আজি মহাবিপদত
বিতত বিচূৰ্তি মই ;
কেৱে নেতাৰিলে মোক ;
নেলাগিল কাৰো বেথা ;
তুমিয়েহে তৰোৱাঁহি
ভাঙি এই মহা লেঠা ;
অগতিৰ গতি তুমি,
অনাথৰ নাথ শুনো ;
তেন্তে ই বিলাই মোৰ
চাই আছা কেনেকৈনো ?
কণা অধমৰ ফালে,
কৃপা-চকু মেলি চাই,
তাৰাঁহি হে দয়াময়,
ৰসাতলে গ’লো হায় !
দিনকণা
হেৰা,হেৰা হাটৰুৱা,
মৰমৰ ভাইহঁত;
নেৰিবাঁ নেৰিবা মোক
এই মায়া-বজাৰত ৷
দুহাত যুৰিছো মই
কাবউ-কাকূতি কৰি ;
অকলে নেৰিবাঁ মোক
আলাই-আথানি কৰি ৷
তোমালোকো যোৱাঁগই
মোকো হেৰা লই যোৱাঁ;
দুখীয়া নিচলা বুলি
এফেৰি উভতি চোৱাঁ ৷
হাতৰ লাখুটি ইযে
মেলি দিছে হেৰা ভাই,
ধৰাঁ, ধৰি কোনোমতে
নিয়াঁ মোকো আগুৱাই ;
কেনিবা যাবগৈ লাগে
চকুৰে নমনো মই,
খুন্দা ও খুন্দলি খাই
যেনি তেনি পৰোঁ গই ৷
আমাৰ নিচিনা এনে
দুখীয়া লেহেৰা দেও,
এই বিশ্ব-বজাৰত
নাই আৰু ক’তো কেও ৷
সি দেখি মাতিছো মই
অতযে মিনতি কৰি,
আহাঁ, আহাঁ, ভাইহঁত,
নিয়া মোকো বাহু ধৰি ৷
বেছিতো নালাগে মোক,
এফেৰি পোহৰ মুঠে,
তাকে পালে উলাহতে
হিয়া মোৰ নাচি উঠে ৷
এটুপি চকুৰ লো,
এখনি কোমল হিয়া,
এষাৰি ‘আয়ৈ দেহি’,
আৰু এটি হুমুনিয়া ;
ইয়াৰ উপৰি আৰু
একোকে নেলাগে মোক,
ইয়াকে পালেই মোৰ
গুচি যাব যত শোক ৷
আমনি নকৰোঁ আৰু
কাকো ক’তো,হেৰা ভাই,
আহাঁ, আহাঁ, ঘুৰি আহি
নিয়াঁ মোকো আগুৱাই ৷
আগে আগে তোমালোক,
পিছে পিছে ময়ো যাওঁ,
তযু পোহৰৰে যেন
এচেৰেঙা ময়ো পাওঁ ৷
নহ’লে মৰিম মই
আলাই-আথানি হই,
কেনিবাদি এন্ধাৰত
খালে বামে পৰি অই ৷
ওখোৰা-মোখোৰা বাট,
তাতে ই এন্ধাৰ ঘোৰ,
তদুপৰি দুই কান্ধে
মেটমৰা ভাৰ মোৰ ৷
খোজে পতি উজুটিত
চুলি-আগে গৈছে জীৱ,
হায়,আগে জনা হ’লে
আজি এনে দশা কিয়?
বজাৰত ভোল গ’লো
লীলা-মলা চাই চাই,
চাকি তেল শলিতাযে
নেবেহালো, হায় হায়!
এতিয় বুৰিল বেলি,
হ’লহি এন্ধাৰ ঘোপ,
লাহে লাহে ভাগিলেহি
গৰাকীৰো দলদোপ!
অকলে কেনেকৈ যাওঁ,
কি হ’ব উপায় মোৰ;
সাৰথিও নাই,নাই
কিম্বা চাকি বন্তি জোৰ ৷
নিগমে মৰিলো মই,
কোন কেনি আছহক,
উধাৰাঁহি আজি এই
দিনকণা অধমক ৷
এনেনো ধেন্দেলা মোক
কৰিলে বিধিয়ে হায়,
উহু, কি কপাল পোৰা !
ভৰিও পিছলি যায় ৷
খোজে পতি ঘৰামুটি
ঘনে টেলঙনি খাওঁ ;
‘সহায় সহায়’ কৰি
ইপিনে-সিপিনে চাওঁ ৷
নেপাওঁ কেনিও হায়,
এখনি সহায়-হাত,
নুশুনো কেনিও হায়,
এষাৰি সুৱলা মাত ৷
যাৰেই গুৰিলৈ যাওঁ,
সেয়ে মুখ ওফোন্দায়,
চকুহে টেলেকা কৰি
গোৰোঙাকৈ ঘূৰি চায় ৷
যেয়ে সেয়ে চেই চেই
য’তে ত’তে দূৰ দূৰ,
যাকে মাতোঁ, সেয়ে মাৰে
কিল, ভুকু, লাঠি, গোৰ ৷
হায়, কি কপাল মোৰ
এয়েনে আছিল লেখা ?
উহু, কি এন্ধাৰ বাট,
নেপাওঁ অকণো দেখা ৷
সাৰথি মাথোন এই
কণাৰ লাখুটিডালি,
তাৰেহে খোপনি পুতি,
কোনোমতে হালি-জালি,
এখুজি দুখুজি কৰি
আহিছো হে ভাইহঁত,
নেঠেলিবাঁ নেঠেলিবাঁ,
লোৱাঁ মোকো কাষৰত ৷
কাবউ কৰিছো মই,
দুখনি ভৰিত পৰি;
নিচলা আতুৰ বুলি
নিয়াঁ মোকো ধৰি ধৰি ;
খন্তেকলৈ খেনি কৰি
খন্তেকলৈ অপমান,
কিয় ভাই,নাহকতে
বিনাশিবা এটি প্ৰাণ ?
এতেকেহে লগে-ভাগে
নিয়াঁ নিয়াঁ বাহু ধৰি,
কোনোমতে ময়ো যাতে
যাব পাৰোঁ মৰি পৰি ৷
দেখোঁ অত কাকূতিতো
নাহিলেযে কেও হায়,
মানুহৰপৰা তেন্তে
আশা আৰু নাই নাই ৷
এবে তোমাকেহে খাটোঁ
হে প্ৰভু, দয়াময়,-
আজি মহাবিপদত
বিতত বিচূৰ্তি মই ;
কেৱে নেতাৰিলে মোক ;
নেলাগিল কাৰো বেথা ;
তুমিয়েহে তৰোৱাঁহি
ভাঙি এই মহা লেঠা ;
অগতিৰ গতি তুমি,
অনাথৰ নাথ শুনো ;
তেন্তে ই বিলাই মোৰ
চাই আছা কেনেকৈনো ?
কণা অধমৰ ফালে,
কৃপা-চকু মেলি চাই,
তাৰাঁহি হে দয়াময়,
ৰসাতলে গ’লো হায় !